W słoweńskich podziemiach żyje zadziwiający stwór. I można go zobaczyć
Jaskinia Postojna to obok jeziora Bled turystyczna wizytówka Słowenii. Co roku odwiedza ją 700 000 turystów. Jest to także jeden z pierwszych „turystycznych produktów” w kraju – sądząc po podpisach zostawionych w podziemnych korytarzach, odwiedzający pojawiali się tu już w XIII w.
Zorganizowana turystyka odkryła to miejsce w roku 1818. Od tego czasu jaskinię odwiedziło około 40 mln osób. Udostępniona do zwiedzania trasa liczy 5,5 km, ale długość wszystkich korytarzy wynosi ok. 24 km i… nie jest to największy taki kompleks w Słowenii. Bije go Migovec, znajdujący się w Alpach niedaleko miejscowości Tolmin, który mierzy niemal 42 km. Do Postojnej przyciąga jednak turystów bajkowy świat podziemnych form krasowych oraz „ludzka rybka” (sł. Človeška ribica).
To niezwykłe zwierzę, z wyglądu przypominające małego smoka, można spotkać jedynie w wodach krasowych jaskiń Gór Dynarskich (Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina). Wbrew nazwie nie jest to ryba, a płaz ogoniasty z rodziny odmieńcowatych. Jego polska nazwa to odmieniec jaskiniowy. Odkryty został właśnie w Postojnej. Jest to jedyny europejski kręgowiec żyjący wyłącznie w jaskiniach.
Odmieniec jest rzeczywiście odmienny od wszystkiego, co żyje na powierzchni.
Jego nietypowa budowa pozwala mu na funkcjonowanie w całkowitych ciemnościach panujących w krasowych jaskiniach. W przeciwieństwie do innych płazów, całe życie spędza pod wodą. Ewolucja nie pozbawiła go więc skrzeli, które u innych płazów występują jedynie w stadium larwalnym. Zwierzę jest ślepe, ponieważ oczy w trakcie rozwoju zarastają skórą. Upośledzenie wzroku zostało zrekompensowane przez bardzo wyczulony słuch, węch oraz nowy typ narządu zmysłowego (narząd bańkowy), pozwalający zwierzęciu na wykrywaniu pola elektrycznego i magnetycznego.
Choć odmieniec jest bardzo rzadkim zwierzęciem, to jego ciemna odmiana jest jeszcze rzadsza. Czarny odmieniec jaskiniowy wygląda na inny gatunek. Wyróżnia się przede wszystkim ciemnym kolorem skóry, lepiej rozwiniętymi oczami i krótszą czaszką. Występuje jedynie na terenie Białej Krainy w Słowenii. Naukowcy szacują, że jego zasięg występowania ogranicza się do 100 km2.
Odmieńce są królami podziemnego świata. Znajdują się na szczycie jaskiniowego łańcucha pokarmowego i mogą dożyć stu lat.
Osiągają dojrzałość płciową mając 12-14 lat. Zwierzę potrafi żyć bez pożywienia przez 10 lat. Naukowców jednak najbardziej zdumiewa jego zdolność do regeneracji uszkodzeń ciała. Choć taką umiejętność mają także inne kręgowce (np. jaszczurki), to odmieńce osiągnęły tu niespotykany poziom. Do słoweńskich mediów trafił film ukazujący prawdziwą jatkę między dwoma osobnikami. W gwałtownym starciu jeden z odmieńców odgryzł drugiemu nogę. Po pewnym czasie noga płaza całkowicie odrosła i nie różniła się zupełnie od pozostałej kończyny.
Być może za wszystkimi tymi cechami stoi bardzo skomplikowany genom zwierzęcia. Jego całą sekwencję udało się odczytać w roku 2019. Dokonali tego chińscy, słoweńscy i duńscy naukowcy. Okazało się, że jest ona 15 razy dłuższa od genomu człowieka. Jest to najdłuższa sekwencja genomu, jaką do tej pory udało się wyselekcjonować. Naukowcy mają nadzieję, że badania nad nim pozwolą na rozwój medycyny regeneracyjnej.
Ze względu na niedostępne środowisko, możliwość obserwacji tego zwierzęcia jest niemal niemożliwa. Jednak turyści odwiedzający jaskinię mogą podziwiać płazy w wiwarium. Niestety, z uwagi na działalność człowieka, liczba osobników na wolności drastycznie spada. Ma to związek przede wszystkim ze skażeniem wód powierzchniowych, które dostają się przez skalne szczeliny do jaskiń Krasu i dziesiątkują odmieńce. W Słowenii podejmuje się wysiłki dla uratowania gatunku. Jego obecność jest kluczowa dla podziemnych ekosystemów. Oraz, co tu kryć, nadziemnych zysków z turystyki.
Napisz do autora:d.buraczewski@travelmagazine.pl
Niesamowite informacje o tych stworzeniach ???
Pozdrawiam bardzo ciepło
Benia